Phương pháp chiết tách tinh dầu từ cây Pơ-Mu

LÊ TỰ HẢI

Trường Đại học Sư phạm, Đại học Đà Nẵng

Đặng Công Anh Tuấn

Trường THPT Chuyên Lê Quý Đôn Đà Nẵng

TÓM TẮT

Tinh dầu từ rễ và thân cây pơmu thu được bằng phương pháp chưng cất lôi cuốn hơi nước. Các chỉ tiêu hoá - lý của tinh dầu được xác định bằng phương pháp phân tích hoá học. Thành phần và cấu trúc của một số cấu tử chính được xác định bằng phương pháp phân tích sắc ký - khối phổ (GC-MS). Kết quả thu được cho thấy, hàm lượng một số cấu chính trong tinh dầu là E-Nerolidol (14.91% trong thân, 11.03% trong rễ), Elemol (13.56% trong thân, 31.29% trong rễ), b-Eudesmol (13.09% trong thân, 31.43% trong rễ), g-Eudesmol (5.34% trong thân, 12.03% trong rễ).

1. MỞ ĐẦU

      Cây Pơmu có tên khoa học là Fokiena hodginsii L., thuộc ngành Thông, họ Hoàng đàn hay họ Bách (Cupressaceae), là một họ thực vật hạt trần phân bổ rộng khắp thế giới [1].

      Cây pơmu là một loại cây gỗ quý, thân thẳng, tán hình tháp, không có bạnh ở gốc, chiều cao 25-30 m, đ­ường kính từ 1-2 m; pơmu có vòng đời kéo dài tới hàng trăm năm. Ở nước ta, pơmu phân bố trải rộng từ Lai Châu đến Ninh Thuận. Tại huyện Nam Giang (tỉnh Quảng Nam), người ta đã phát hiện được pơmu trong một quần thể cây cổ thụ (khoảng 400 ha) trên dãy núi cao 1.100m thuộc hai xã Laêê và Ladêê [2].

Trong cuộc sống, người tiêu dùng ưa chuộng những vật dụng từ gỗ pơmu bởi gỗ có vân đẹp, nhẹ, bền, không bị mối mọt, có tác dụng xua đuổi côn trùng.Theo kinh nghiệm dân gian thì gỗ pơmu có khả năng chống muỗi. Tinh dầu pơmu dùng làm nước hoa và có tác dụng diệt khuẩn. Hỗn hợp chứa farnesol và nerolidol từ tinh dầu pơmu có tác dụng dẫn dụ côn trùng [4].

Đã có một số công trình nghiên cứu về thành phần hóa học của tinh dầu pơmu thuộc các đia bàn khác nhau [5,6]. Trong bài báo này, chúng tôi trình bày kết quả nghiên cứu chiết tách và xác định thành phần hoá học của tinh dầu pơmu ở Quảng Nam, nhằm góp phần làm sáng tỏ ý nghĩa giá trị thực tiễn của tinh dầu, cũng như gỗ pơmu.

2. THỰC NGHIỆM

2.1. Nguyên liệu

 Nguyên liệu nghiên cứu là thân và rễ cây pơmu được lấy ở xã Ladê, huyện Nam Giang, tỉnh Quảng Nam. Rễ và thân pơmu được làm sạch, bào mỏng, xay nhỏ bằng máy bào và máy xay (hình 1). Việc xay nhỏ nguyên liệu sẽ giúp cho quá trình chưng cất diễn ra nhanh và đạt hiệu suất cao hơn.

2.2. Chiết tách tinh dầu và xác định các chỉ số hoá lý

Cân 30 g nguyên liệu rễ hoặc thân đã xử lý và cho vào bình cầu để chiết tách tinh dầu bằng phương pháp chưng cất trong dung môi nước. Tinh dầu thu được làm khan bằng CuSO₄ và xác định các chỉ số khúc xạ, tỷ trọng, chỉ số axit, chỉ số este và chỉ số xà phòng hoá.