Theo đoàn công tác sang học tập phương thức nuôi trồng thuỷ sản công nghệ cao tại Israel, chúng tôi được bố trí ở tại khách sạn của Kibbutz Shefayim và học tập tại Trung tâm đào tạo của MASHAV và CINADCO. Kibbutz có nghĩa là "tổ hợp" hay là "hợp tác xã", đây là mô hình kinh tế đặc biệt với đặc trưng xã hội chủ nghĩa theo nguyên nghĩa "làm theo năng lực, hưởng theo nhu cầu".

Trong đó tài sản và các phương tiện sản xuất được sở hữu chung và mọi quyết định được hội đồng các thành viên bỏ phiếu tán thành. Trong Kibbutz, các thành viên có trách nhiệm và tận tụy với cộng đồng, mặt khác họ được đáp ứng mọi nhu cầu từ lúc sơ sinh đến khi về già. Ngoài Kibbutz, mô hình hợp tác xã ở Israel còn có các Moshav. Moshav là một làng nông nghiệp trong đó mỗi một gia đình đều duy trì trang trại của mình. Hợp tác giữa các thành viên trong Moshav được áp dụng trong việc mua bán, tiếp thị và cung cấp các dịch vụ cho cộng đồng, chính họ cung cấp phần lớn lượng nông sản cho đất nước.

Kỳ  diệu về mô hình hợp tác xã thì Israel cũng kỳ diệu về xây dựng một nền nông nghiệp kỹ thuật cao. Trên vùng đất bán sa mạc và sa mạc khắc nghiệt, những cánh đồng ô liu, cam, lựu, vải thiều, nho, chuối… vẫn xanh tươi mơn mởn, những khu nhà kính (che bằng vải ni-lông trong suốt) ngập tràn hoa, rau sạch, cà chua bi, cà chua nhót, dưa chuột, cà tím…

Tất cả cây trồng đều được ứng dụng công nghệ tưới nhỏ giọt. Chất dinh dưỡng theo các ống dẫn nước tới từng gốc cây, gốc rau và được tưới bón nhỏ giọt tùy theo từng loại cây củ quả bởi một phần mềm điều khiển tự động sau khi đã nạp đủ thông tin về độ ẩm không khí, đất đai, tuổi và nhu cầu tăng trưởng của từng loại cây. Hệ thống này tự động đóng mở van khi độ ẩm của rễ cây đạt tới mức nhất định thông qua các cảm biến điện tử.

Chúng tôi để ý, có lẽ toàn bộ cây cối, thảm cỏ, vười hoa tại Israel đều được tưới theo công nghệ nhỏ giọt. Trẻ em Israel được dạy tiết kiệm nước từ bé, 75% nước thải sinh hoạt được tái tạo sử dụng lại, nước qua hệ thống lọc trở thành nước tinh khiết có thể uống được ngay. Hiện tại Israel đã lai tạo được giống cà chua chịu mặn đạt năng suất kỷ lục 120-150 tấn/ha. Là một đất nước khô hạn chủ yếu là sa mạc nhưng một năm Israel xuất khẩu sản phẩm nông nghiệp đạt 3,5 tỷ USD với giá trị gia tăng rất lớn.

Ngoài trồng trọt, nền nông nghiệp Israel nổi tiếng với chăn nuôi bò sữa cho năng suất cao nhất thế giới, đạt 12.000 lít/con/năm, trong khi đó ở New Zealand là 4.000 lít, ở Hà Lan 8.000 lít và ở Mỹ là 9.000 lít. Chất lượng sữa cũng vào loại tốt nhất, lượng đạm và lượng mỡ cao hơn hẳn các loại sữa khác.

Trong lần trò chuyện với chúng tôi, ông Đinh Xuân Lưu - Đại sứ Việt Nam tại Israel cho biết, mỗi trang trại ở đây chỉ có một ông chủ người Do Thái và một người giúp việc Thái Lan có thể nuôi 50 con bò sữa, một năm sản xuất ra được 600.000 lít sữa tươi.

Chương trình học tập chính của chúng tôi là tìm hiểu về  nuôi trồng thủy sản công nghệ cao. Chỉ có hai ngày học tập lý thuyết trên lớp, còn lại chủ yếu là tới các trường đại học, viện nghiên cứu, tham quan trao đổi tại các mô hình nuôi trồng thủy sản. Tiến sĩ Itzhak Bejerano, chuyên gia hàng đầu nghiên cứu về bệnh của cá nói với chúng tôi: "Ở Việt Nam, các bạn nuôi cá bè ở sông hồ thì sớm muộn sông hồ sẽ bị ô nhiễm và năng suất cũng như chất lượng của cá sẽ bị giảm, mặt khác hệ thống ao nuôi thâm canh của các bạn không có nguồn nước sạch, đồng thời nước thải không được xử lý cũng sẽ dẫn đến chất lượng thủy sản không bảo đảm, môi trường ngày càng bị ô nhiễm".

Nuôi thuỷ sản ứng dụng công nghệ cao tại Israel.

Israel không có nguồn nước, họ phải sử dụng nước cực kỳ tiết kiệm, tuy nhiên họ vẫn nuôi được thủy sản có năng suất siêu cao và chất lượng siêu sạch, thu lãi ròng từ 35-60.000VNĐ/kg. Tại một cơ sở nuôi cá siêu thâm canh, họ đặt 40 bể nhựa tròn trong nhà có mái che, mỗi bể có thể tích 15 m³, mỗi vụ nuôi được 1,5 tấn cá, một năm nuôi 2 vụ thu được 3 tấn cá, như vậy cơ sở đó sản xuất được 120 tấn cá/năm, thu lãi ròng khoảng 5 tỷ VNĐ.

Theo chủ cơ sơ sản xuất, sản phẩm cá của họ là siêu sạch, vì không phải sử dụng thuốc kháng sinh, cá không bị nhiễm vi rút, vi khuẩn, ký sinh trùng và các loại chất độc khác. Nước thải qua hệ thống lọc sinh học quay vòng tận dụng được 80%, còn lại 20% nước và phân cá được thải ra hồ xử lý, sau đó để tưới cho các cánh đồng rau quả. Trong khi đó, ở Bắc Giang, trung bình 1ha với thể tích khoảng 20.000 m³nước, nếu nuôi quảng canh chỉ thu trung bình được 2 tấn cá, còn nuôi thâm canh cũng chỉ thu được 10 tấn cá.

Tại một đất nước không có tài nguyên, khí hậu khắc nghiệt, thường xuyên phải đương đầu với xung đột, chiến tranh nhưng nền kinh tế nói chung và nền nông nghiệp nói riêng vẫn đạt được nhiều thành tựu kỳ diệu. Đâu là nguyên nhân của sự thành công đó? Khi đặt câu hỏi này với ông Ali Yhia - một quan chức của Bộ Ngoại giao Israel, chúng tôi nhận được câu trả lời: "Bí quyết để Israel phát triển là trí tuệ cộng với sự đoàn kết. Israel thật sự coi trọng đầu tư phát triển giáo dục đào tạo và phát triển nghiên cứu khoa học công nghệ".

Trong phát triển nông nghiệp, họ xây dựng những chính sách đồng bộ, gắn kết chặt chẽ nghiên cứu với triển khai ứng dụng thực tế. Công tác thị trường rất độc đáo, có tầm nhìn và tư duy chiến lược toàn cầu. Các chủ trang trại đôi khi cũng chính là các nhà khoa học. Họ xây dựng mối quan hệ sản xuất tiên tiến (kibbutz, moshav) trong khu vực nông nghiệp, nông thôn, phù hợp với tính chất và trình độ phát triển của lực lượng sản xuất.

Trong thời gian tới, giữa tỉnh Bắc Giang với Israel có thể hợp tác trong lĩnh vực nông nghiệp nói chung và lĩnh vực nuôi trồng thuỷ sản nói riêng. Sở Khoa học và Công nghệ hoặc Sở Nông nghiệp và PTNT có thể làm đầu mối hợp tác với các cơ sở nghiên cứu khoa học và cơ sở sản xuất nông nghiệp của Israel trong việc chuyển giao ứng dụng một số mô hình sản xuất nông nghiệp công nghệ cao cho tỉnh. Giới thiệu Trung tâm giống thuỷ sản cấp I của tỉnh hợp tác với các cơ sở nghiên cứu sản xuất giống thuỷ sản của Israel để tạo ra những loại giống mới, cho năng suất và chất lượng cao hơn các loại giống cũ. Các doanh nghiệp trong tỉnh có thể liên kết hợp tác với các nhà đầu tư của Israel để xây dựng mô hình nuôi thuỷ sản tiên tiến, chọn các loại cá nuôi có giá trị cao…

Chia tay đất nước con người Israel, chúng tôi gửi lại lòng biết ơn, sự thán phục trước những thành tựu của nước bạn và mang về hy vọng hợp tác mới cho sự phát triển nông nghiệp của đất nước và của tỉnh nhà.

Nguyễn Cường 
Phó Giám đốc Sở Kế hoạch và Đầu tư